Author Archives: خسرو نقیبی

ستون هفته‌گی‌ام در اعتماد: در شهر خبری هست!

هزار بار هم که قصه به این‌جا برسد، که مرد زخم‌خورده و خونین خودش را به ته دالان بکشد، که آن زن دیگر که دلیل روز اول رفتن بوده، بخواهد برای بخشیده‌شدن مرد را از بند برهاند، باز برای لحظه‌ی دیدار مُرده و زنده‌ی مرد و زنی که در طول یک قصه باورشان کرده‌ایم و فهمیده‌ایم دلیل هم شده‌اند برای ادامه، من یکی دست‌ودل‌م می‌لرزد. حال‌م عوض می‌شود. داغدار می‌شوم.

نوآرها و نئونوآرها این‌گونه‌اند. داستان مردانی به ته خط رسیده که با شتاب رو به تباهی حرکت می‌کنند. نه این‌که نخواهند زندگی کنند. اتفاقن سر قصه لحظه‌ی رهایی دوباره‌شان از زندان است. لحظه‌ی رسیدن دوباره‌شان به خانه. وقت ماندن و ساکن‌شدن. اما زمانه این را نمی‌خواهد. پیشنهادی از راه می‌رسد، یا دلیل دوباره‌ای برای بازگشت به آن سرنوشت محتوم. به آن زندگی تعریف‌شده‌ای که فرا می‌خواندش. این وسط همیشه زنی هم هست. در کتاب‌های آکادمیک نوشته «پنجره‌ای به سوی مرگ». گاه خودخواسته مرد را به سمت مرگ هل می‌دهد و گاه ناخواسته دلیل حرکت می‌شود؛ و مقصود. عشق بی‌حدِ دریغ‌شده‌ی سالیان. همان آغوش بی‌دغدغه‌ی وعده‌داده‌شده.

آخرین این قصه‌ها «گالوِستون» بود. محصول همین روزها. داستان آدم‌کش رو به مرگی که در یک دام، نجات‌بخش دختر جوانی هم می‌شود و بعد دختر رفته‌رفته می‌شود تمام دلیل مرد برای کش‌دادن روزهای منتهی به پایان‌ش. از خودش و او فرار می‌کند و دائم در این فرار به دختر نزدیک‌تر می‌شود. می‌فهمد می‌تواند به زندگی ازدست‌رفته‌اش معنایی دهد. مأمنی باشد. پناهی. پناهگاهی.

پیش‌تر این را نوشته بودم. از پس سال‌ها به وضوح دریافته‌ام داستانی مرا با خودش می‌برد که شخصیت در آن به قصه ارجح است. «درباره‌ی چه کسی بودن»، برای من همیشه مهم‌تر از «چه اتفاقی در پیش است؟» بوده. شخصیت‌های محبوب من آدم‌هایی هستند که زمانه‌شان آن‌ها را نمی‌فهمد. یا از گذشته می‌آیند و یا در آینده زندگی می‌کنند. هرچه هست، سقف حال برای آن‌ها کوتاه است. یا دیده‌اند چه از زندگی می‌خواهند، یا برای بعد رؤیایی دارند. آدم‌هایی که زمانه سبب می‌شود در خود فرو بریزند اما – فرقی نمی‌کند که مردانه یا زنانه – می‌ایستند و سعی می‌کنند شکل خودشان، روی اصولی که یاد گرفته‌اند، زندگی کنند. طلب‌کار جامعه نیستند. فقط می‌خواهند کسی پا روی دم‌شان نگذارد. آدم‌های «از دست دادن» و «نرسیدن» هستند. آدم‌های «فریاد» نیستند. این در خود فرو ریختن، این ایستادن بر سر اصول، اصلی‌ترین چیزی است که هنوز هم برای من، یک داستان را از خیل نمونه‌‌های مشابه جدا می‌کند. یگانه می‌کند.

این‌ها را نوشتم شاید که در ستایش اصول‌گرایی؛ اگر واژه‌ها را از معنا تهی نکرده بودیم.

[درباره‌ی خود فیلم گالوِستون در راهنمای فیلم مفصل‌تر نوشته‌ام.]

ستون هفته‌گی‌ام در اعتماد: در شهر خبری هست!

پیش‌نوشت: این‌جا قرار است داستان بنویسم. داستان‌های خودم را نه؛ داستان‌هایی گفته‌شده را بازگو کنم. از خلال فیلم‌ها بیش‌تر. یا کتاب‌ها و نمایش‌ها. کمی که جلو برویم هم شما دست‌تان می‌آید می‌خواهم چه کنم، هم خودم احتمالن.

***

در سری «انتقام‌جویان/ Avengers» مفهومی هست به نام واکاندا. تمدنی قدیمی که امروز درنهایت فن‌آوری و پیشرفت روزگار می‌گذراند اما این نهایت سعادت را دور از چشم جهان نگه داشته. برای جهانیان، واکاندا کشوری عقب‌افتاده در آفریقا تلقی می‌شود که نیازمند کمک سازمان ملل است و کشورهای جهان اول. بلک‌پنتر وجه ابرقهرمان شاهزاده‌ی واکانداست که نیروش را هم نه از ماوراالطبیعه که از همین ابزارهای فوق پیشرفته‌شان گرفته. مجموعه اتفاقاتی، شاهزاده را که در مرگ پدر صاحب تاج و تخت واکاندا شده به این نتیجه می‌رساند که باید روزی درهای سرزمینش را به روی جهان باز کند و آن‌ها را در پیشرفت‌ها و تمدن غنی‌اش شریک کند و البته که مردم سرزمینش را هم در تعامل با جهان ببیند. در فیلم آخر (جنگ بی‌نهایت) تانوس به سیاره‌ی زمین حمله می‌کند. اصلاح‌گری که معتقد است برای تعادل باید نیمی از جمعیت کهکشان نه به انتخاب بلکه به‌شکل تصادفی کشته شوند چراکه سعادت در برخورداری همه‌گانی از منابع است و این حجم زادوولد در تمام سیارات سبب شده منابع اندک شوند و فقر و بدبختی از همین‌ها سرچشمه می‌گیرد. واکاندا آخرین سنگر مقاومت زمین مقابل تانوس است. سپری مدافع دارد که کسی را یارای گذر از آن نیست و تکنولوژی باقی‌ماندن. جایی بلک‌پنتر باید تصمیم بگیرد؛ که برای کمک به جهان دیوار را بردارد و به مبارزه برخیزند، یا کنار بایستد و نظاره کند. تصمیم مبارزه که گرفته می‌شود همه می‌دانند این می‌تواند پایان واکاندا باشد. مبارزی که همواره کنار شاهزاده بوده به او می‌گوید روزی که گفتی می‌خواهی درهای واکاندا را به روی جهان باز کنی انتظار چیزهای دیگری را داشتم؛ و در توضیح می‌گوید مثلن شعبه‌های استارباکس!

داستان ما که این سمت دنیا ایستاده‌ایم، با جهانی‌شدن، چیزی شبیه این است. سه‌شنبه‌شب در مجمع عمومی سازمان ملل، وقتی ترامپ از موفقیت‌های دولتش برای مردمش گفت و خنده‌ی نمایندگان دیگر کشورها بلند شد و وقت سخنان حسن روحانی که نگاه ناسیونالیستی افراطی رئیس‌جمهور امریکا را با تفکر نازیسم مقایسه کرد تا همان ابتدا برگ برنده‌ی جایی را که در آن ایستاده و ایستاده‌ایم خرج کند، یاد خودمان افتاده بودم. واکاندای ما و جهان اول آن‌ها. تانوسی که صلاح جهان را در قتل عام و رهبری خودش می‌داند؛ و تمدنی قدیمی که نیازی به او ندارد، اما هم‌چنان گفت‌وگو را راه بقای جهان می‌داند. داستان‌های ساده گاهی عجیب شکل جهان پیچیده‌ی امروز ما می‌شوند.

پی‌نوشت: از امروز واپسین فیلم «انتقام‌جویان» یعنی همین «جنگ بی‌نهایت» در تهران اکران شده است. با فاصله‌ی چندماهه از اکران جهانی. برای شروع تماشای این قبیل فیلم‌ها نقطه‌ی خوبی نیست چون پیش‌نیازهایی لازم دارد اما به‌هرحال تماشاش روی پرده‌ی بزرگ و با کیفیت مناسب خودش می‌تواند یک تجربه‌ی تازه باشد.

یادداشت اول روزنامه‌ی هفت صبح/ یک‌شنبه ۱۰ تیر ۱۳۹۷

چهار‌شنبه ۶ تیر «تمام پول‌های جهان» روی پرده‌ی دو سینمای مگامال و کورش رفت. یکی از فیلم‌های مهم سال گذشته که آوازه‌ی اخلاق‌مداری سازندگاش هم جهان را برداشت و تمام صحنه‌های کوین اسپیسی‌اش دوباره فیلم‌برداری شد و مارک والبرگ هم دستمزد این صحنه‌های بازفیلم‌برداری را به جنبش زنان اهدا کرد. مجموعه‌ی این‌ها یعنی یک انتخاب هوشمندانه برای دست‌اندرکاران «طرح اکران فیلم خارجی در ایران». لابد فکر کرده‌اند یک فیلم بدون دردسرِ سانسور و خوش‌نام و همه‌چیز تمام را شبی دو سانس اکران می‌کنیم و سالنش هم نصفه‌نیمه پر می‌شود و بعد هم می‌گوییم مردم فیلم‌های ایرانی با فرهنگ بومی خودمان را به فیلم‌های غریبه ترجیح می‌دهند و برای چندمین‌بار پرونده‌ی ماجرا را می‌بندیم و خلاص. نه برادران من؛ اشتباه گرفته‌اید.

در تمام این سال‌ها که من و هم‌فکرانم از نمایش فیلم خارجی در ایران حرف زده‌ایم، از همان الگویی حرف زده‌ایم که حداقل در کشورهای منطقه درحال اجراست. نمایش فیلم روز خارجی؛ نه آن‌چه این روزها بیش‌تر از هر وقت دیگری، روی هر هارد کامپیوتر و کنار خیابانی قابل دسترس است و پیش از عنایت مسئولان برای نمایش عمومی، ده‌ها باره دیده شده و شبکه‌های ماهواره‌ای غیرمجاز هم زبان اصلی و دوبله نمایشش داده‌اند. بگذارید حالا که خودتان را به نشنیدن زده‌اید یک‌بار دیگر مرور کنیم اکران فیلم خارجی دقیقن آن‌گونه که ما از آن حرف می‌زنیم چه‌جور چیزی‌ست. مشاهده ادامه مطلب →